23.03.2015 tarihinden itibaren, araç muayenelerinde, takografla ilgili kusurların ağır kusur olması ile, ülkemizde takograf sektörü yeni bir  aşamaya girmiştir. 16.10.2010   tarihinden geçerli olmak üzere,Uluslararası nakliyatta çalışan ve yeni tescil edilen araçlar için dijital takograf zorunluluğu başlatılmıştır.30.06.2014 tarihinde ise, yurt içi nakliyatta çalışan ve yeni tescil edilen araçlar için dijital takograf takma zorunluluğu getirilmiştir.96 Model araçlardan başlayarak, 2018 yılı sonuna kadar, analog ve elektronik takograflar dijital takograflar ile değiştirilecektir.Konunun kullanıcılar tarafından anlaşılamadığını gördüğümüzden, bu konudaki bilgileri ve gelişmeleri tekrar gündeme getirmekte fayda gördük.

Takograf ne maksatla kullanılmaktadır?       

Takograf kullanılmasını düzenleyen mevzuatın genel amacı;

1. Trafik kazalarını azaltmak ve önlemek,
2. Firmalar arasından rekabet koşullarını eşitlemek,
3. Sürücüleri firmalara karşı korumaktır.

Takograf nedir?

TAKOGRAF (Kayıt Cihazı) :

Motorlu araçların karayolunda seyri sırasında; hız , kat edilen mesafe, sürücü etkinlikleri ve meydana gelen arızalar gibi  bilgileri otomatik olarak kaydeden cihazlar ve aksamlarıdır.

ANALOG TAKOGRAF:

Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan ve verileri kağıt disk üzerine

kaydeden mekanik takograftır.Radyo tipi ve hız saati şeklinde olmak üzere iki tipi vardır.

                        Hız Saati Tipi                                                               Radyo Tipi

DİJİTAL  (SAYISAL) TAKOGRAF:

Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan ve sürücü kartı, şirket kartı, servis Kartı ve denetim kartı ile uyumlu çalışan takograftır .AB onaylıdır.Halen dört marka vardır.

STONERIDGE SE5000	ACTIA Smartach	VDO DTCO 1381	İNTELLİC EFAS

ACTIA ,2 nci ve 3 ncü nesil dijital takograf üretmemektedir.

ELEKTRONİK TAKOGRAF:

Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan sadece sürücü belgesi veya sürücü belgesi ile uyumlu çalışan takograftır.Elektronik takograf, Bestaş,Destaş,Ölçüsan,Endiksan,Tetaş vs.gibi yerli üretim takograflardır.

Artık bu tür takograflar da, 30.06.2014 tarihinden sonra yeni tescil edilen araçlara takılamayacaktır.

Takografın bileşenleri nelerdir?

Şekilde görüldüğü gibi;sensör (Müşir-duyarga), kablolar ve kayıt cihazı (Araç içi cihaz) bir araya geldiğinde takograf oluşur.Bu parçalara, ancak yetkili takograf servisleri ve  yetkili personel müdahale edebilir.

Hangi araçlar takograf takmak zorundadır?

Yurt içi nakliyatta;

Karayolları Trafik Kanunu, Madde 31 - (Değişik madde: 08/03/2000 - 4550/1 md.)
     Araçlarda;
    a) Özelliklerine ve cinslerine göre, yönetmelikte nitelik ve nicelikleri belirtilen gereçlerin,
    b) Kamyon, çekici ve otobüslerde ayrıca takoğraf, taksi otomobillerinde ise taksimetre,
    Bulundurulması  ve kullanılır durumda olması  zorunludur. Ancak, 2918 sayılı  Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten(1984) önceki yıllarda üretilen araçlarla, resmi taşıt olarak tescil edilmiş  ve edilecek olanlar ile şehiriçi ve belediye mücavir alanı  içerisinde yolcu ve yük nakliyatı  yapanlarda takoğraf bulundurma ve kullanma zorunluluğu aranmaz.

Karayolları Trafik Yönetmeliği Md.99

    TAKOGRAF CİHAZI İLE SÜRÜCÜ ÇALIŞMA BELGESİ  BULUNDURMA VE KULLANMA ZORUNLULUĞU
     Madde 99 - (Değişik madde: 02/11/2000 - 24213 S. R.G. Yön/9. md.)
     Takoğraf cihazı  ile sürücü çalışma belgelerinin hangi cins taşıtlarda bulundurulacağına ve kullanılacağına dair esaslar aşağıda gösterilmiştir.
    a) Takoğraf cihazları;
     1) Takoğraf cihazları; nitelikleri, fonksiyonları  ve teknik özellikleri  İçişleri Bakanlığının uygun görüşü alınmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak teknik
şartnameye uygun, mekanik, elektronik veya elektromekanik olarak imal veya ithal edilir.
    2) Takoğraf cihazlarının, yük veya yolcu nakliyatı  yapan otobüs,  kamyon ve çekicilerde kullanılır durumda bulundurulması  ve kullanılması  zorunludur.
    3) Takoğraf cihazı  takılan her taşıtın işleten ve sürücüsü, takıldığı  tarihten itibaren bu cihazları  kullanılır durumda bulundurmak zorundadır.

Uluslararası nakliyatta;

AETR Sözleşmesi ve Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmeliğ'e göre;

Yük taşımada kullanılan ve azami ağırlığı, römork veya yarı römork dahil 3,5 tonu geçen araçlar ile yolcu taşımada kullanılan ve sürücü dahil dokuz kişiden fazla taşımaya elverişli araçlar, istisnalar hariç, takograf takmak zorundadır.İstisnalar için anılan yönetmeliğe bakınız.

Analog ve Elektronik takografların dijital takografla değiştirilmesi nasıl olacak?

Takograf Cihazları Muayene ve Damga Yönetmeliği'ne göre;

Yurt içinde taşımacılık yapan ve takograf kullanması zorunlu olan 1996 model ve sonrası araçlarda kullanılan analog veya elektronik takograf cihazlarının, 30.06.2014 tarihinden geçerli olmak üzere, aşağıda belirtilen yıl içindeki ilk araç muayenesinden önce, dijital takograf ile değiştirilmesi zorunludur.

1. 1996-1998 model araçlar, birinci yıl içinde,(2014)
2. 1999-2001 model araçlar, ikinci yıl içinde,(2015)
3. 2002-2004 model araçlar, üçüncü yıl içinde,(2016)
4. 2005-2007 model araçlar, dördüncü yıl içinde,(2017)
5. 2008 ve sonrası model araçlar, beşinci yıl içinde, (2018)

Yurt içinde taşımacılık yapan ve takograf kullanması zorunlu olan 1996 model ve sonrası araçlarda kullanılan ve birinci fıkrada belirtilen süreç dışında değiştirilmesi gereken analog  takograf cihazları, birinci fıkrada belirtilen süreler dikkate alınmaksızın dijital takograf ile değiştirilir.(Yani, analog  takograf arızalandığında onarılmaz,  dijital takograf ile değiştirilir)

Takografların muayenesi hangi sıklıkla yapılır?

Takograflara, takograf yetkili servisleri tarafından yapılan işlemin doğru adı, ''Muayene'' dir.Muayenede, cihazın belgeleri, gürünüşü ve çalışması kontrol edilir, parametreler ölçülür, programalama yapılır, son aşamada ''Kalibrasyon'' yapılır.Kalibrasyon kelimesinin Türkçe karşılığı, ''Ölçüm doğrulama'' dır.Muayene aşağıdaki durumlarda yeniden yapılır;

1. Normal olarak iki yılda bir.
2. Her onarımdan sonra,
3. Sensör (Müşir) değiştirildiğinde,
4. Lastik ebadı değiştiğinde,
5. Araç plakası değiştiğinde,
6. Şanzıman onarımından sonra,
7. Mühürler in sökülmesi durumunda,
8. UTC saatinde  20 DK.dan fazla sapma olmuşsa.

Takograf mevzuatına göre firmaların sorumlulukları nedir?

1. Firma kartı almak, araçlar  ilk ticari sefere çıkmadan önce , takografa firma kartını takarak, firma kaydını yapmak.
2. Firma kartını kullanarak  en geç  90 günde bir takograftaki verileri indirmek ve bir yıl süre ile saklamak.
3. Firma, firmada çalışan sürücülerin sürücü kartlarındaki verileri en geç  her 28 günde bir indirmek ve bir yıl süre ile saklamak.
4. Sürücülerin  izin, hastane ve diğer çalışmalar  gibi faaliyetlerini belgelemek ve belgeyi sürücüye vermek
5. Dijital Takograf cihazı takılı bir aracı sürmesi durumunda, işveren ve sürücüler, hem takograf cihazının, hem de sürücü kartının düzgün çalışmasından sorumludurlar.
6. Kurallar konusunda sürücüleri   bilgilendirmek ve eğitmek.
7. Yeterli miktarda onaylı dijital takograf kağıdı veya analog takograf diskini sürücüye vermek.
8. Operasyonları kurallara uyacak şekilde planlamak.
9. İndirilen verileri ve takograf disklerini inceleyerek, kurallara uyulup uyulmadığını kontrol etmek.
10. Kuralların ihlal edilmesini önleyici tedbirleri almak.
11. Dijital takograflı araçların, sürücü kartı takılmadan, analog takograflı araçların ise kağıt takılmadan  kullanılmasına müsaade etmemek.
12. Denetim makamları tarafından talep edildiğinde son 12 ay içindeki verileri, istenen şekilde vermek.

Dijital takograf verileri nasıl indirilir, saklanır ve analiz edilir?

Dijital takograf verilerini indirmek ,saklamak ve analiz etmek araç sahibinin sorumluluğudur.

Dijital takograf verileri, özel veri indirme cihazları ile yerel olarak  veya  GPRS ile uzaktan indirilebilir.Veri indirme cihazları, onaylı tüm dijital takograf cihazları ile uyumludur.Veri indirme cihazının takograf ile aynı marka olma zorunluluğu yoktur.GPRS ile veri indirilebilmesi için, takografın uzaktan veri indirmek için onaylı GPRS sisteminin dijital takograftan veri indirmeye uygun olması gerekir.Bu bilgileri, takograf üreticisine ve GPRS sistemi üreticisine sorunuz.

Veri indirme cihazları ile veri indirmek için önce, firma kartının takografa takılması gerekir.Sonra, veri  indirme cihazı veri indirme soketine takılır.Veri indirme, veri miktarına bağlı olarak 10-50 dakika sürebilir.Daha sonra, veri ndirme cihazı bilgisayara bir USB soketten takılarak aktarılır.Tabii bilgisayarda veri aktarma yazılımı kurulu olması gerekir.

Veriler firma merkezinde sunucularda saklanabileceği gibi, bir hizmet sağlayıcının sunucularında da saklanabilir.

Veri analizi, veri analiz yazılımları ile yapılır.Veri analiz yazılımının da takograf üreticisinin yazılımı olmasına gerek yoktur.Yazılımların DEMO sürümlerini indirin, kullanın, ihtiyacınıza cevap veren bir program seçiniz.Veri analiz yazılımı yerel bir bilgisayarda kurulu olabileceği gibi, hizmet aldığınız firmanın sucunularında web tabanlı olarakta çalışabilir.Online veri analizi,  online veri saklama ile birlikte düşünülmelidir.

Yerel bilgisayarda çalışan programlar çok farklı özelliklerde olabileceği gibi, ücretlendirmeleri de farklılık göstermektedir.

 Hangi veri indirme, saklama ve analiz  alternatifi seçilmelidir?

Online  (İnternette- Cloud) veri saklama ve analizi:

Aşağıda belirtilen şartlardan biri veya tamamı geçerli ise bu alternatif düşünülebilir.

1. Araç sayısı az olan  firmalar (15-20).
2. Araç takip sistemi (GPRS) üzerinden doğrudan online sunucuya veri  indirmek mümkün olduğunda.
3. Bilgisayar alt yapısı güvenli değil ise (Bilgisayarlar çöktüğünde takograf verileri kaybedilebilir)

Online veri saklama ve analiz çözümlerinde; aylık olarak bir  hizmet bedeli ödenmesi gerekir.Bazı firmalar hem sürücü ve hemde araç için ücret talep ederken, bazıları sadece araç için ücret almakta, sürücüler için ücret almamaktadır.Bazı firmalar ise ilk yıl ücretsiz, daha sonraki yıllar ücretli olarak satış yapmaktadır.Ödenen bedelin ne için olduğunu öğrenmek için, alımda, donanım,yazılım ve hizmet bedellerinin ayrı ayrı fiyatlandırılmasını talep ediniz.

Yerel veri saklama ve analizi:

1. Aşağıdaki durumlarda, bu alternatif düşünülebilir.
2. Bilgisayar altyapısı güvenli ise.
3. Araç sayısı 15- 25 ten  fazla ise.
4. Yeterli teknik personel var ise.

Yerel olarak çalışan veri analiz yazılımları da ücretlendirme açısında  farklılıklar göstermektedir.

1. Bazı yazılımların araç ve sürücü sayısında kısıtlaması vardır.Ek araç ve sürücü için ek lisans ücreti ödenmesi gerekir.
2. Bazı yazılımlar için yıllık lisans ücreti vardır.
3. Yazılımların çoğu AETR sözleşmesi ve AB mevzuatına göre analiz yapmaktadır.Türk mevzuatına göre analiz yapabilen yazılım sayısı,  bir  elin parmakları kadar bile değildir.
4. Bazı yazılımlar, sadece belli marka ve model veri indirme cihazı ile çalışır.Her marka veri indirme cihazı ile çalışabilen yazılımları tercih ediniz.

Sonuç olarak; hangi seçeneğe karar verirseniz verin, öncelikle, firma olarak sorumluluklarınızı göz önünde bulundurun. Sonra, operasyonlarınızı, araç sayınızı, bilgisayar alt yapınızı, teknik personel durumunuzu ve finansal avantajları düşünerek  hareket edin.Gerektiğinde, bir profesyonelden danışmanlık hizmeti alın.

Bu bilgileri okuduktan sonra, hala bu hükümler ne zaman yürürlüğe girecek, benimle ne ilgisi var diye soruyorsanız, bir gün gelir, mağdur olunca anlarsınız!

Bilal Yeşil

tasimacilar.com