Endüstri 4.0  ve Lojistik 4.0 birbiri ile yakın bağlantılı, dijital dönüşüm ise bu iki kavramın hayata geçirilmesi için olmazsa olmaz şartıdır. Dijital dönüşüm, Endüstri 4.0 ve Lojistik 4.0’ı mümkün kılmıştır.

Endüstri 4.0 (Sanayi 4.0):

Makine üretimindeki üstünlüğünü 21. Yüzyılda da sürdürmek isteyen Almanya tarafından, ilk defa 2011  yılında gündeme getirilen bir kavramdır. Endüstri 4.0  üretim yapan tüm makinaların otonom (İnsan müdahalesi olmadan) olarak birbiri ile  bağlanması, gerçek zamanlı olarak veri alışverişinde bulunması, tedarik zincirinde bulunan tüm paydaşlar ile bir bütün halinde çalışması olarak  tanımlanabilir. Bu sayede akıllı ve kendisini uyarlayan bir sanayi sürecinin ortaya çıkması beklenmektedir. Bu sürecin çalışması için dijital dönüşüm şarttır.

Bu dijitalleşmiş süreç; daha hızlı, daha esnek, kalitesi daha yüksek ve daha verimli bir sanayi entegrasyonunu beraberinde getirmektedir.
Büyük veri analizi (Big Data Analitics), 3D yazıcılar, akıllı senyörler , yapay zeka (AI), sanal gerçeklik (VR), artırılmış gerçeklik (AR), robotlar (Robotics) , dronlar, otonom araçlar, bulut bilişim (Cloud computing) , makine öğrenimi, nesnelerin interneti (IoT), Siber-fiziksel sistemler (CPS) ve akıllı şebekeler gibi birçok gelişmiş teknolojiyi içermektedir. Sanayide dijital dönüşümle, üretime dolaylı veya dolaysız katkıda bulunan her bir etkenin internet ekosistemi içerisinde birbiriyle iletişim kurması, üretim hızının ve üretim verimliliğinin artırılması ve maliyetlerin düşürülmesi  hedeflenmektedir.

Lojistik 4.0

Endüstri 4.0 ‘ın uygulanabilmesi için, uyumlu diğer iş süreçleri ile desteklenmesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle destekleyici tüm sistemlerin 4.0 olan  sürümleri tasarlanmıştır. Bunlardan birisi de Lojistik 4.0 dır. Kısaca, Endüstri 4.0  ‘ın lojistiğe uyarlanmış hali Lojistik 4.0 dır. Lojistik 4.0’ın temel bileşenleri ile Endüstri 4.0 ‘ın bileşenleri  neredeyse aynıdır, bazı örnekler; CPS (Siber Fiziki Sistemler), IOT (Nesnelerin İnterneti), yapay zeka, büyük veri ve veri madenciliği (DM), IoS (Servislerin interneti) dir. Lojistik 4.0 olmadan, Endüstri 4.0’ı uygulamak  mümkün değildir.

Lojistik 4.0 da işletmelerin  amacı,  mümkün olduğu kadar en az insan  tarafından  gerekli  bilgi ve analizlerin sağlandığı, tüm süreçlerin  otomatik  yürütüldüğü  entegre bir sisteme sahip olmaktır. Aşağıdaki örnekler ve daha başkaları , böyle bir çözümün unsurlarını oluşturabilirler;

•  Gelişmiş kontrol sistemleri tarafından denetlenen otonom robotların, dronların ve malzeme taşıma sistemlerinin kullanımı da dahil olmak üzere gelişmiş otomasyon fonksiyonlarını kullanan depolar, 

•   Otonom kamyonlar  veya  kamyonların konvoy halinde kullanımı yakıt verimliliğini artırabilir, 

•   Optimum filo yönetimi için gerekli bilgileri gerçek zamanlı olarak elde etmek için çeşitli sensörlerin kullanımı, 

•   Akıllı sözleşmeler, ürün menşeini doğrulamak, ticari iş akışını dijitalleştirmek ve gönderilerin sevkiyatından, teslimat anına kadar  izlenmesini sağlamak için Blokzincir  gibi yeni teknolojilerin kullanımı.

Dijital dönüşüm gerçekleşemeden   ne Endüstri 4.0 ve nede  Lojistik 4.0 gerçekleşebilir. Endüstri 4.0’ı mümkün kılan dijital dönüşümdür. Dijital dönüşüm üç aşamalı bir süreçtir; Dijitalleştirme, dijitalleşme ve dijital dönüşüm.

Dijitalleştirme (Sayısallaştırma-Digitization)

Mesajlar, belgeler, görüntüler veya sinyallerin sayısal veri formatına dönüştürülmesi işlemi olarak tanımlanabilir. Belgelerin taranarak Pdf formatına dönüştürülmesi, dijital takograflarda kayıtlı sürücü çalışma bilgileri birer örnektir. Dijital dönüşümün ilk  ve önemli adımıdır. Dijitalleştirme , fiziki dünya ile yazılım arasında bağlantı oluşturur. Bu aşamada bilgiler farklı birim ve departmanlarda saklıdır. Birbiri ile iletişim ve veri-alışverişi yoktur, bilgiler elle işlenmektedir.

Dijitalleşme (Sayısallaşma- Digitalization)

İş süreçlerinde ve iş süreçlerini geliştirilmesinde dijital teknolojilerin ve dijital verilerin (Dijitalleştirilmiş veriler) kullanılmasıdır. Elle yapılan işlemler asgariye indirilmiştir. Dijitalleşme, üretkenliği ve verimliliği arttırır, maliyetleri düşürür, bir süreci veya iş süreçlerini iyileştirir, fakat onu değiştirmez veya dönüştürmez. Bunun anlaşılması çok önemlidir. Dijitalleşmeden önce, iş süreçleri gözden geçirilmelidir. Kısaca; dijitalleşme insan odaklı olay ve süreçler serisini, yazılım odaklı hale getirir. Örnek olarak; dijital takograf verilerinin yazılım kullanılarak analiz edilmesi, sürücünün ihlalleri, çalışma, dinlenme sürelerinin otomatik olarak çıkarılması gösterilebilir.

Dijital dönüşüm (Sayısal dönüşüm - Digital transformation)

Dijitalleşme ile mümkün hale gelen gerçek bir iş yapış şekli dönüşümüdür. Dijitalleşmenin özü, dijital teknolojiler tarafından zorunlu hale  veya mümkün hale gelen iş süreçlerinin değişimidir. Örnek; Fiziki süreçlerin yerinde kontrolü yerine aynı sürecin uzaktan izlenmesi ve kontrolü gösterilebilir. Bu aşamada, bütünü oluşturan tüm unsurlar; insan, makina, nesne, bilgisayarlar, araçlar, alt yapı, firmalar, müşteriler, kamu kurum ve kuruluşları birbirleri ile irtibatlıdır. İşlemler yapay zeka uygulamaları tarafından otomatik olarak yapılmaktadır.

Dijitalleşme, dijital dönüşüm , Endüstri  4.0 / Lojistik 4.0  

Endüstri  4.0 / Lojistik 4.0’ın uygulanabilmesi dijitalleşmeye ve dijital dönüşüme  bağlıdır. Dijital dönüşüm, sadece teknolojik cihazlar ve yazılımlardan ibaret değildir. Usuller, yöntemler , teknoloji ve insan,  sürecin ayrılmaz parçasıdır. Firmalar genelde insan boyutunu görmezden gelmekte ve  projeler bu nedenle başarısızlığa uğrayabilmektedir. Personel süreçler hakkında bilgilendirilmeli, işbirliği ve katılımları sağlanmalıdır. İnsan kalitesi teknolojiye uyum sağlayacak şekilde yükseltilmeli veya yenisi istihdam edilmelidir. Bu bilgiler ışığında değerlendirildiğinde , Endüstri 4.0 veya Lojistik 4.0 ‘a geçtiğini söyleyen  şirketlerimizden bazılarının, bırakın dijital dönüşümü tamamlamayı, dijitalleşme aşamasına yeni geçtiği gözlemlenmektedir.  Bu yeni iş yapış şeklini başaramayan firmaların, ne kadar daha hayatta kalabileceklerini göreceğiz. En azından, firmaların konu hakkında bilgi sahibi olmaları, bir strateji belirlemeleri ve ilk adımları atmaları gerekmektedir.