Servis taşımacılığının en ağır işçileri TAŞERONLAR..
Kolay kazanç maksadı güden bazı insanların bir minibüs alıp öğrenci ve personel servis taşımacılığı işine girmelerinden bir süre sonra tahmin edemedikleri gerçeklerle yüz yüze kaldıklarında adeta sudan çıkmış balığa döndüklerine defalarca şahit olduk. Özellikle 25 Mayıs 2015 sonrası plaka sevdası ile bu iş koluna girenlerin 25 Mayıs öncesi çalıştıklarına ilişkin yol belgeleri olmadığı halde verdikleri hukuksal mücadeleye doğrusu bir anlam veremiyorum!
Her önüne gelenin bir araç alıp balıklama daldığı bu iş koluna girdikten sonraki çırpınışlarına da anlam veremiyorum! Dıştan kolay gibi görülen servis taşımacılığı işi en başından itibaren hiyerarşik bir düzen içinde sürdüğünü bilen kişi tahmin ediyorum girmeye cesaret edemez.
Bu sektör önceden tahmin edilemeyen bir meslek dalıdır ve içine girilince acı gerçekle yüz yüze kalır insan. Gerekli araştırmayı yapmadan bu işe girenler işin en başından itibaren MADDİ-MANEVİ kayıplarla yüz yüze gelirler ancak artık çok geçtir. Sıkı bir iş yönetimi olmaması halinde PSİKOLOJİK sendromlarla baş edemeyenin sonu hüsranla biter demek yanılgı değil!
Yıllardır bir düzen tutmayan bu iş kolunda tüm bu çarpıklığa dur diyebilecek sağlıklı bir yapılanma henüz mevcut değil. Öteden beri algı operasyonları ile kendiliğinden oluşmuş mevcut hiyerarşik düzen zamanla kartelleşmiş şirketlerin vazgeçemediği, hatta bu mevcut düzen olmadan onların yaşayamayacakları tek seçenektir.
Kartelleşmiş şirketler mevcut düzenin bir gün yıkılacağı korkusu ile servis esnafını tabiri caizse bir limon misali sıktıkça sıkıp suyunu içip, posasını atmanın derdine düşmüşler! Peki, bu düzen nasıl işliyor, hiç düşündünüz mü?
Taşerona yönelik kartelleşmiş şirketlerin uyguladığı tek taraflı sözleşme, onların yaşamlarının devamı için vazgeçilmezdir.
İster özel sektör olsun, ister devlet sektörü, personeli taşınacak firmaların mutlak surette günün koşullarına uygun ihaleler neticesinde teklifler hazırlarlar. Sorumluluğu alınan personel veya öğrenci için imzalanan sözleşmelerin dışında ÖZMAL sorunu yaşayan kartelleşmiş firmaların sıradan esnafla yaptıkları sözleşmeler arasında dağlar kadar farklılıklar söz konusudur. Her şirket çalıştıracağı taşeronla çıkarına uygun sözleşme yapmak bir yana bazıları bu sözleşmelere ek ayrıca 5 binle 20 bin arası senet imzalatırlar ki, bu mevcut çarkın bilincinde olmayanlar sazanlar çarpık sözleşmeye ek birde senet imzalarlar!
Kartelleşmiş firmaların sıradan esnafla yaptıkları tek taraflı sözleşmelerin sömürüye dayalı sözleşmeler olduğu, sözde Esnafı korumaya yönelik oluşturulmuş ODA, DERNEK vs. Kurumların başında bulunan hiç kimsenin aklına gelmez. Hatta bu çarpıklığı görmeleri bir yana, düşünmek bile istemezler ve dolayısı ile kabak TAŞERON denen sıradan esnafın başında patlar.
Uzun zamandır servis camiasında uğrunda mücadele verilen PLAKA meselesinin bir türlü çözüme kavuşmamasının tek nedeni bu mevcut hiyerarşik düzenin yıkılabileceği korkusu yaşayan kartelleşmiş şirketler ve yüzsüz belediye bürokratları olduğu herkesçe malumdur. Önemli olan bu çarpık düzenin sıradan esnafça idrak edilmesi ve birlik ruhunun canlanmasıdır.
SÖMÜRÜ ÇARKI NASIL İŞLİYOR?
YAKITTAN KAZANÇ SAĞLAMA
Birçok firma asıl işi yanı sıra petrol şirketleri ile yaptıkları sözleşme neticesinde dağıttıkları TAŞITMATİK’ ler vasıtası ile tedarikçiye yakıt satıp bu işten %10’a varan kazanç sağlarlar ancak bunu faturalandırmazlar. Siz size verilen TAŞITMATİK’ le fiş karşılığında yakıtınızı alırsınız onlar ay sonunda bunu hak edişinizden düşürürler ve sırtınızdan %5 ile 10 arasında havadan para kazanırlar. Oysa petrol şirketleri peşin alımlarda bireysel anlamda ticari araçlara %5 indirim zaten sağlamaktadır fakat siz borç harç aldığınız aracın ancak borcunu ödeyip yakıtta bağlı olduğunuz şirkete muhtaç kalırsınız. Karnınız doyuyor mu, evinize ekmek götürebiliyor musunuz bu kimsenin umurunda olmadığı gibi Allah korusun bir kaza yaşasanız arkasına dönüp bakan olmaz. Bazı firmalar öylesine işi azıya almışlar ki, 10’undan 10’una hesap kesmek suretiyle 10 gün önceki hak edişten sonra yükledikleri otomatik yakıtı da bu hak edişinizden peşin olarak düşürürler. Ay sonunda siz 1000-1500 TL yakıt parası düşeceğini beklerken bu iki misli olarak size sürpriz olur ve o yakıt kartınızda birikirde birikir sonunda yok pahasına paraya çevirmek zorunda kalırsınız.
REKLAM GELİRLERİ
Sözde taşınanın aracı tanıyabilmesi maksadı ile araçlara uyguladıkları yazı ve tabelalar vasıtası ile Taşeronun sırtından Reklam vergisiz kazanç sağlama yoluna gittikleri gibi araçlara uyguladıkları bu yazı ve tabelaların bir defaya mahsus ücretini taşerondan tahsil yoluna gidiyorlar.
EVRAK ve PARK GELİRİ
Bazı firmalar taşerondan %3-4 kesinti yapma yoluna giderken bazıları da sözde EVRAK veya KIRTASİYE gideri adı altında hak edişin %3 veya 4’ü oranında her ay kesinti yapma yoluna gidiyorlar.
GÜVENLİK SİSTEMLERİ
Kartelleşmiş firmaların kazanç elde etmelerinin bir yolu da Sözde güvenlik soruşturmalarının yapılabilmesi maksadı ile araçlara taktırdıkları KAMERA ve ARAÇ TAKİP sistemleridir.
İlk bakışta sizin ve aracınızın güvenliği için cazip bir önerme olsa da perde gerisinde yatan bunlar lehine mevcut kazanç kapısının genişlemesi mantığıdır. Cazip pazarlama yöntemleri ile bu cihazların taksitli kabarık fiyat uygulamaları ile esnafın canına okunmakta.
Bir tek bu ve benzeri uygulamalar değil tabii, YANGIN TÜPÜ, ARAÇ İLKYARDIM MALZEMELERİ tüm bu uygulamaların dışındadır. Kısaca bunların sıradan esnaf aleyhine başvurmadıkları sömürü yöntemi yok gibi. Bu nedenle uzun zamandır sözü edilen servis araçları için PLAKA tahdit’i bir türlü gerçekleşememektedir.
Bu hiyerarşik düzenin menfaatçi şirketler lehine uygulanırlılığı fayda yerine sıradan servis esnafına zarar vermektedir. Belli firmalar için hiyerarşik düzen bir kazanç kapısına dönüşmüştür. Peki, ne yapılmalıdır ki, bu işte adalet sağlanabilsin?
PLAKA TAHDİT’ İ KAÇINILMAZDIR
Bu bir önermedir, belediyenin bir yığın kırtasiye işleminden bir an önce vazgeçmesi ve bir gecede alacağı ani bir kararla bir an önce PLAKA TAHDİT’ ini yürürlüğe koyması kaçınılmazdır.
KORUYUCU TEKTİP SÖLEŞME MODELİ
İster KAMU ister ÖZEL sektör olsun, personeli taşınacak firmalar ve kartelleşmiş şirketler dâhil tüm servis esnafına yönelik tek tip sözleşme modelini hayata geçirmek suretiyle bu işkolunda İHALE sistemine son verilmelidir.
YASAL VE UYGULANABİLİR FİYAT POLİTİKASI
Uygulanan taşıma fiyatlarının (ister kamu ister özel sektör için olsun km’ de aynı fiyat politikasını geçerli kılınmalıdır. Bu tedbirler tek başına yeterli değil tabii ki, servisçilikte sıkı bir denetimle Korsan’ın önlenmesi kaçınılmazdır.
İlyas YILDIZ
04.03.2017