Artık takografın ne olduğunu biliyoruz. Ama bir kere daha hatırlatalım; takograf ticari araçlarda kullanılır, sürücülerin çalışma sürelerini, meydana gelen arızaları ve hatalı kullanımları kaydeden bir cihazdır. Bu bilgiler, denetleyenler tarafından sürücülerin ve firmaların kurallara ve çalışma sürelerine uyup uymadığını kontrol etmek için kullanılır. AETR sözleşmesine göre, takograf şu maksatlarla kullanılmaktadır;
Sürücülerin çalışma sürelerini kontrol etmek.
Rekabet koşullarını sağlamak
Kazaları önlemek
Birinci amaç, sürücülerin çalışma sürelerini kontrol etmektir. Yani çalışma hayatı ile ilgilidir. Sürücüler en büyük çalışan grubu oluşturmaktadır. Çalışma hayatı ile ilgili tüm düzenlemeler hangi bakanlık tarafından yapılmaktadır? Hangi bakanlık olabilir bu bakanlık; ‘’Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’’. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bunu biliyor mu, bilmiyorum. Kendilerine, aşağıda belirttiğim mevzuatın hangisinin geçerli olduğunu sorduğumda aldığım cevap; ‘’Hangisi sürücü lehine ise o uygulanır’’’ şeklinde çok veciz bir cevap olmuştu. Aşağıdaki tabloda, sürücülerin çalışma süreleri ile ilgili yürürlükteki mevzuatın karşılaştırması görülmektedir. Tabloda verilen bilgiler, tüm konuları kapsamamaktadır. Fikir vermesi açısından bir kısmı alınmıştır. ILO’nun C153 sayılı konvansiyonu da buraya eklenebilir. Çünkü Türkiye, C153 sayılı konvansiyonu onaylamıştır.
| AETR Sözleşmesi | Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği | Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği | |
| KESİNTİSİZ SÜRÜŞ SÜRESİ | 4 ½ saat | Açık kayıt yok.Ancak ara dinlenmeler ile ilgili ifadeden, 4 saat olarak alınabilir. | 4 ½ saat |
| SÜRÜŞ MOLASI | 4 ½ saat sürüşten sonra en az 45 Dk.İki bölüm halinde kullanılabilir.1 X 15 Dk. Ve 1 X 30 Dk. | * Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika, * Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, * Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, Ara dinlenmesi (MOLA) verilir. | 4 ½ saat sürüşten sonra en az 45 Dk.Her bölüm en az 15 Dk. Olmak üzere üç bölüm halinde kullanılabilir. |
| GÜNLÜK SÜRÜŞ SÜRESİ | Azami 9 Saat.Haftada iki kere 10 saat olarak uygulanabilir.Çalışma süresi haftada 3 kere 13, üç kere 15 saattir. | Azami 9 Saat. (Çalışma süresi olarak ifade edilmiştir).İki kere 10 saat olarak uygulanabilir (Değişiklik Agustos 2021) | Azami 9 Saat.İki kere 10 saat olarak uygulanabilir (Değişiklik Agustos 2021). Çalışma süresi haftada 3 kere 13, üç kere 15 saattir. |
| GÜNLÜK DİNLENME SÜRESİ | En az 11 saat.İki haftalık dinlenme arasında 3 kere 9 saat olarak uygulanabilir. Veya İki bölüm halinde kullanılırsa;birinci bölümü en az 3 saat olmak üzere, kalanı tek bölüm 9 saat uygulanır. Ancak bu süreler 24 saat içinde tamamlanmalıdır. | İşçiler, 24 saatlik süre içinde kesintisiz en az 11 (onbir) saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. | En az 11 saat.Haftada 3 kere 9 saat olarak uygulanabilir.Veya İki veya üç bölüm halinde kullanılması durumunda en az 12 saat.Bu durumda bir bölümü en az 8 saat ve kalan bölümlerin hiçbiri 1 saatten az olmamalıdır.Ancak bu süreler 24 saat içinde tamamlanmalıdır. |
Görüldüğü üzere bazı alanlarda önemli farklılıklar vardır. İlk önce, sürücünün hangi kurallara göre çalışacağının belirlenmesi gerekir. Bu uluslararası nakliyatta çalışan sürücüler için bellidir; AETR sözleşmesi. Ancak bu kuralların çalışma mevzuatına dahil edilmesi ve herkes tarafından bilinmesinin sağlanması gerekmektedir. Ya yurtiçinde çalışan sürücüler hangi kurallara uyacak? Bakanlıkların sorumluluk alanları ve mevzuat hiyerarşisini göz önüne aldığımızda, Haftalık İş Günlerine bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği olması gerekir. Öylemi? Hayır. Uygulamada gerek trafik kontrollerinde ve gerek mahkemelerde Karayolları Trafik Yönetmeliği dikkate alınmaktadır. Ya kullandığımız dijital takograflar hangi mevzuat göre kayıt ve analiz yapmaktadır; AETR sözleşmesine göre (AB mevzuatı ile AETR % 99 oranında uyumlu hale getirilmiştir). O zaman sormazlar mı? Taktığımız dijital takograflar , ulusal mevzuat ile uyumlu değil ise, ne kadar fayda sağlayacak?
Yurtiçinde çalışan sürücüler ile ilgili farklı süreler içeren farklı mevzuatın varlığı , AETR sözleşmesi hükümlerinin çalışma mevzuatına ithal edilmemiş olması ve yurtiçi çalışmayı düzenleyen mevzuatın takograf ile uyumsuz olması, yalnızca yol kenarı denetimlerinde değil, mahkemelerde de karmaşaya ve adaletsizliklere sebep olmaktadır.
Aslında çözüm basittir ve tarif edilmiştir. 2008 yılında yayınlanan , AB Müktesebatı ile Milli Mevzuatın uyumlaştırılması programında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na gerekli mevzuatı hazırlama görevi verilmiştir.
| 561/2006/AT Yönetmeliği (Karayolu taşımacılığı ile ilgili bazı sosyal mevzuatın harmonizasyonu) 2006/22/AT direktifi. | Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışmalar yönetmeliği | Sürücülerin çalışma ve Dinlenme süreleri | Çalışma ve sosyal Güvenlik bakanlığı | 2011 sonrası |
Daha sonra , AETR sözleşmesi ve AB müktesebatı ile uyum kapsamında, dijital takograf sisteminin oluşturulması ve uygulanmasına yönelik çalışmaları koordine edecek "Ulusal Otorite 4.1,2010 tarihli Bakanlar Kurulu Toplantısında alınan bir kararla Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak belirlenmiştir. Söz konusu Bakanlık tarafından, 20.1.2010 tarihli ve 212-778 sayılı yazı ile, dijital takografın bütünleşik bir sistem olarak uygulanmasına ilişkin yapılacak başlıca faaliyetler tespit edilerek, Bakanlıklar arası görev dağılımı yapılmıştır. Bu yazıda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na verilen görevler şu şekildedir ve 2008 yılında verilen görevler ile benzerdir.
Ulusal Pragram'da yer alan, sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerinin düzenlenmesini kapsayan 561/2006/AT sayılı Tüzük ve 2006/22/AT sayılı Direktifin uyumlaştırılması,
Söz konusu AB mevzuatları doğrultusunda revize edilen AETR anlaşmasının, gerekirse onay sürecinin tamamlanması veya 5 Nolu değişikliğin ulusal mevzuata derç edilmesi.
Karayolu taşımacılığı ile iştigal eden firmaların iş yerlerinde kontrol ve denetimlerin yapılması (Takograf kayıtlarının denetlenmesi ve incelenmesi)
Maalesef, ilgili bakanlık bugüne kadar bu konularda hiçbir çalışma yapmamıştır. Çalışma hayatı ile ilgili olarak asli sorumlu kendisi olmasına rağmen, görevlerini yerine getirmemiştir. Bu nedenle takograf konusunda yaşanan sorunların ana sorumlusu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’dır. Takografın silah kaçakçılığının önlenmesinde kullanılabileceğini düşünebilecek kadar zeki yöneticilere sahip Bakanlığın, bu kadar açık plan ve programları anlayıp uygulamamasını anlamak mümkün değildir. Belki bizim bilemediğimiz konular vardır. Biz anlayamadığımız hususları bir kere daha soralım, belki bizi aydınlatmak lütfunda bulunurlar.
Bakanlık, takograf konusunun kendisini çok yakından ilgilendirdiğinin farkında mıdır?
2008 yılında yayınlanan bakanlar kurulu kararında ve 2010 yılında ulusal otorite tarafından yayınlanan belgede, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına verilen görevler bugüne kadar neden yerine getirilmemiştir?
Uygulama başlayalı 10 yıl geçmiştir ve hala Bakanlık hazırlaması gereken mevzuatı hazırlamamıştır. O gün doğan çocuklar bugün 10 yaşındadır. Bakanlığın mevzuatı hazırlaması için, bu çocukların kaş yaşına gelmesi, daha ne kadar sürücü ve firmanın haksızlığa uğraması ve kaç kişinin daha kazalarda hayatını kaybetmesi gerekmektedir?
Uluslararası nakliyatta çalışan sürücüler hangi mevzuata göre çalışacaklardır? Bu nerede yazmaktadır?
Yurtiçi nakliyatta çalışan sürücüler önceki satırlarda belirtilen mevzuattan hangisine veya hangilerine uyarak çalışacaklardır? Bu nerede yazmaktadır?
İş mahkemeleri yurtiçi ve uluslararası nakliyatta çalışan sürücülerin mesailerini hesaplarken, hangi mevzuatı esas alacaklardır?
Sürücünün çalışması, haftalık iş günlerine bölünemeyen çalışma süreleri yönetmeliğine veya AETR sözleşmesine uygun olduğu halde, karayolları trafik yönetmeliğinde belirtilen sürücü çalışma sürelerine uygun olmadığı için , kesilen cezaların yasal geçerliliği nedir?
Yurtiçi nakliyatta çalışan sürücülerin çalışmasını düzenleyen, Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği, dijital takograf ile uyumlumudur? Dijital takograf süreleri hesaplarken ve analiz yaparken hangi mevzuatı esas almaktadır. Bu raporlar, yurtiçi nakliyatta çalışan sürücüleri denetleyen trafik denetim ekiplerine ne kadar yardımcı olmaktadır.
Bakanlık, hazırlaması ve güncellemesi gereken mevzuat çalışmalarını tamamlamak için, bir plana sahip midir?
Bilal Yeşil