Takograf sürücüye özel mesai kontrol saatidir. Ve bugün verileri dijital olarak kaydeden dijital takografları kullanmaktayız. Sürücü dijital takografı, sürücüye özel düzenlenmiş özel takograf sürücü kartını takarak kullanabilir. Takograf sürücü çalışma sürelerini, arızaları, yanlış kullanımları hem kendi hafızasına ve hemde takılı olan sürücü kartına kaydeder. Yasal olarak sürücü kartı verileri engeç 28 günde bir, takograf verileri 90 günde bir indirilip 12 ay süre ile saklanmak zorundadır. Takograf ve sürücü kartı verilerini indirme sıklığını, yöntemini ve süresini; operasyonlarınız, firmanızın yerleşim durumu (Tek veya çoklu merkez) ve verilerinizi kullanım amaçlarınızı dikkate alarak planlamanız gerekmektedir.
Dijital takograf verilerini analiz ederek geleceğe yönelik yapılan değerlendirme ve raporlama, filonun etkinliğini ve güvenliğini arttıran ana faktörlerden biridir. Şirketler, bu verileri analiz ederek, sürücülerin ihlallerini, aracın hızını ve takografın uygunsuz kullanımlarını tespit edip, sürücüleri uyarmak ve önleyici tedbirler almak zorundadırlar.
Dijital takograf verileri, 1024 bit güvenlik anahtarı ile şifrelenmiş, özel bir veritabanıdır. Açmak ve verileri görmek için özel yazılımlar gereklidir.Bu maksatla, takograf veri analiz yazılımları kullanılmaktadır. Ancak yazılım bir yardımcı unsurdur. 2034 yılına kadar geçerli olan takograf mevzuatı, bu verilerin tam otomatik olarak analiz edilmesine imkan vermemektedir. Sürücü ve firma tarafından elle tutulan kayıtların, dijital veriler ile harmanlanması ve yorumlanması gerekmektedir. Bu görevi yapan kişi ‘’ Takograf veri analiz uzmanı’’ dır.
Bu görevli, hem sürücü çalışma mevzuatını çok iyi bilmeli ve yorumlayabilmeli , hemde takogaf veri analiz yazılımına hakim olmalıdır. Firma, mevzuatı iyi incelemeli, mevzuat kapsamında görevlerini yerine getirmesini sağlayacak bir yazılım almalıdır. Yukarda belirtildiği gibi, sorumlulukları sadece veriyi indirmek ve saklamak değildir.
Takograf veri analizinin faydaları;
Operasyonlar doğru şekilde planlanır, sürücünün sürüş ve dinlenme zamanları doğru şekilde belirlenir.
Sürücülerin eksikleri, uygunsuz kullanımları görülerek, eğitim ihtiyaçları belirlenir.
Hatalı kullanımlar önceden görülebilir, tedbir alınarak, cezalar sonucu oluşabilecek parasal kayıplar önlenebilir.
Sürücüler sorumluluklarının farkına varır.
Veriler süresinde indirilir.
KVK ‘ya uyum sağlanır.
Sürücü mesaileri takip edilir ve ücretlendirmeler adil şekilde yapılabilir
Kazalar önlenir.
Sigorta giderlerini azaltabilirler.
Yakıt tasarrufu sağlar.
Kamu nezdinde imajınız yükselir.
Çevreye verilen zararlar azalır.
Mevzuatımızda, verileri zamanında indirmemenin karşılığı olarak hangi yaptırımın uygulanacağı konusunda, kesin bir karşılık yoktur. Ama kontrol edildiği taktirde, genel kapsamda uygulanabilecek bir yaptırım vardır; Takografı usulüne göre kullanmamak. AB ülkelerinde ve AETR Sözleşmesinde ise ihlal ve yaptırım açık şekilde belirlenmiştir. Hatta verisi indirilmeyen gün başına bir para cezası öngörülmektedir. Almanya’da bu tutar 250 EUR’dur.
Bu güne kadar gördüğümüz, takograf ve sürücü kartı verisi süresinde indirilmediği için uygulanan en yüksek ceza 30.000 EUR kadardır. İçişleri Bakanlığı, AETR sözleşmesine uyumlu bir ceza kataloğu hazırlama konusunda çalışmaktadır, yurtiçi nakliyatta çalışan firmaların hazırlıklarını buna göre yapmaları önerilir. Uluslararası nakliyatta çalışan firmalar ise, çok dikkatli olmalıdırlar.
Takograf veri analiz uzmanı yetiştirme eğitimi veren var mı?
Firmalar takogaf veri analiz uzmanı eğitimini bizden alabilirler. Asgari 2 gün süren bir eğitimdir. Eğitim online veya yüzyüze verilebilmektedir. Eğitimde yazılımsal veya donanımsal simülatörler ve analiz yazılımları kullanılmaktadır.
AB ülkelerinde şirketlerde böyle bir görevli veya hizmet var mı?
AB ülkelerinde, bazı firmalar kendi bünyelerinde analiz işlemini yaparken, diğerleri ise dışardan hizmet almaktadırlar. Şirketler kendi içinde web tabanlı bir uygulama kullanabildikleri gibi, masaüstü uygulamalarda kullanmaktadırlar. Dışardan hizmet alımında, bir dış kaynak verileri analiz ederek, firmaya raporlamaktadır. Web tabanlı uygulamalar için araç ve sürücü başına aylık ücret ödenmektedir.
Masaüstü uygulamalara gelince; pazarda sadece verileri indirip saklamaya yarayan basit uygulamalardan, çok kapsamlı raporlamalar yapabilen ve çok fonksiyonlu uygulamalara kadar değişen ürünler bulunmaktadır. Bunların bir kısmının da yıllık lisans ücretleri veya araç ve sürücü kısıtlamaları olabilmektedir. Ülkemizda satılan ürünler genelde AB/AETR kurallarına göre analiz yapmaktadırlar. Türk mevzuatına göre analiz yapabilen çok az yazılım bulunmaktadır. Basit analizler için Android ve İOS cihazlar için uygulamalarda bulunmaktadır. Bir veri analiz yazılımı nasıl birşeydir, neler yapabilir denemek isteyenler , bu linkten (http://shorturl.at/qzT38), kendi kategorisinde en iyisi olan Cartracker TachoTEK yazılımını bilgisayarlarına indirerek kurabilirler ve 30 gün süre ile tam fonksiyonlu olarak kullanabilirler. Bu yazılımın yıllık lisans ücreti olmadığı gibi, 2026/2028 yıllarında uluslararası
nakliyatta çalışan araçlarda kullanılmaya başlayacağımız 2 nci nesil dijtal takografların verilerinide analiz edebilmektedir. Ayrıca, hem AETR sözleşmesi, AB mevzuatı ve hem de Türk mevzuatına göre analiz yapabilen tek yazılımdır. Raporları, Excel ve PDF formatında eksport edebilmekte, verileri FTP protokolü ve mail ile otomatik olarak gönderebilmekte, çok yönlü veri senkronizasyon imkanı barındırmaktadır. Takograf verilerini açıp, Excel /CSV formatında eksport edebildiği için, kullanmakta olduğunuz taşıma yönetim vs.. programlarına veri alabilirsiniz. Pazarda bulunan tüm veri indirme cihazları ile uyumludur. Bazı yazılımlar, üreticinin kendi donanımına bağımlıdır, diğer donanımlar ile çalışmamaktadır. Gerek yazılım ve gerekse donanım seçerken, gelecekteki teknolojiler ve tüm veri indirme cihaz ve sistemleri ile uyumlu olmasına dikkat edilmesi, tasarruf sağlayacaktır. Gelecekte, takograf verilerinin zamanında indirilmesi ve bu verilerin analiz edilerek şirkete katma değer yaratan bilgiye dönüştürülmesi önem kazanacaktır. Dileğimiz, şirketlerimizin konunun önemini anlayıp, kendilerini buna göre hazırlamalarıdır. Dijital dönüşümü gerçekleştirmek isteyen firmalar, djital haldeki takograf verilerini mutlaka değerlendirmeli ve katma değer sağlayan bilgiye dönüştürmelidirler.
Bilal Yeşil
Elektrik Elektronik Mühendisi
byesil@alts.com.tr