Takografları daha güvenli hale getirmek için yeni tedbirler geliştirilirken, manipülasyon teknikleri de giderek daha karmaşık ve sofistike hale gelmektedir. Bu manipülasyonların, ancak teknik uzmanlar ve yetkili takograf servislerinin yardımı ile mümkün olduğu da bir gerçektir.
Manipülasyonlar, sürücülerin daha hızlı gitmesini ve müsaade edilenden daha uzun süreler araç kullanmasını sağlamaya yöneliktir. Bu, araç gerçekte yüksek hızlarda gitmesine rağmen, yasal sınırlarda hareket kaydetme ve araç hareket ediyorken, duruyor olarak kaydetme şeklinde gerçekleştirilmektedir. Ancak, bu eylemler trafik güvenliğine ciddi şekilde tehlike oluşturmaktadır. Bu yazıda esas olarak dijital takograflar alınmıştır, analog ve yerli takograflarda manipülasyon çok daha kolaydır ve servislerin yardımına bile gerek yoktur.
Manipülasyonların sonucu; trafikte seyreden yorgun sürücüler ve yasal hız sınırları üzerinde hareket eden araçlardır. Yorgun sürücüler ve yüksek hızda seyreden ağır vasıtalar trafikte büyük tehlikedir.Tespit edilen bazı manipülasyon örnekleri aşağıdadır.
Sensöre mıknatıs koymak:
Sensöre yeterli büyüklükte bir mıknastıs koyduğunuzda, takografa giden sinyalleri engeller ve araç hareket ettiği halde, takograf dinlenme gösterir. Bu ancak birinci ve ikinci nesil dijital takograflarda mümkündür. Üçüncü nesil dijital takograflarda, mıktanıs kullanılmasını engellemek için, mıknatıstan etkilenmeyen sensör geliştirilmiş ve tespit etmek içinde ikinci bir bağımsız hareket sensörü takılması zorunlu kılınmıştır. Ana sensörden sinyal kesildiğinde, takograf ikinci sensörden hareket bilgisini aldığı için, hem arızayı kaydetmekte hem de normal çalışmaya devem edebilmektedir. Bunu manipüle etmek için de başka teknolojiler geliştirilmiştir.
İkinci bir gizli sensör takmak:
Takograf ve hareket sinyali gönderen sensör (müşir) arasındaki irtibat koparılırsa, takograf hareket bilgisi almadığı için ‘’dinlenme’’ gösterir. Ancak, bu irtibat kopması otomatik olarak takografa kaydedilir. Bunu önlemek için, gizli olarak ikinci bir sensör takılmaktadır. Bu sensör, uzaktan kumanda ile devreye alınmaktadır. Bu uzaktan kumanda GPRS, kablosuz veya kablolu olarak çalışabilmektedir. Hatta bu gizli sensör CANBUS üzerinden tetiklenebilmektedir. Bazen, kablolu olarak, konsol üzerindeki düğmelerden birine bağlanabilmektedir.Bu tür manipülasyonlar, aracın seyir geçmişi ve kaydettiği Km mukayese edilerek tespit edilebilir. Ancak, nihai karar için bir Takograf yetkili servisine sevk edilip manipülasyon kontrolünün yapılması ve manipülasyon cihazlarının bulunması gerekmektedir. Uzaktan kumanda sistemi, müşir (sensör) içine de takılabilmektedir.Normal olarak, gövdesi açılmış müşirleri kullanmak yasaktır. Müşir gövdesi, zarar görmeyecek şekilde açılmakta, manipülasyon yapıldıktan sonra, belli olmayacak şekilde tekrar kapatılmaktadır.
UZAKTAN KUMANDALI MIKNATIS
SENSÖR İÇİNE MÜDAHALE
İkinci bağımsız hareket sensörünü de (IMS) yanıltmak için;
Üçüncü nesil takograflarda, ana sensör bağlantısı kesildiğinde ikinci bağımsız hareket sensörü devreye girdiğinden, takograf hem bu kesintiyi kaydetmekte ve normal çalışmaya devam etmektedir. Bu nedenle uzaktan kumandaya bir çip eklenerek, gizli sensör devreye alındığında çip vasıtası ile ABS de devre dışı bırakılmaktadır. Böylece takografın arıza kaydetmesi önlenmektedir.
SOKETE KÖPRÜ ATMA
Diğer manipülasyon çeşitleri:
- ECU (Motor beyni) üzerinde tadilat.Yüksek teknik bilgi gerektirir.
- Çift sürücü kartı kullanmak.
- Soketleri çıkarmak veya köprü atmak.
- CAN-Bus ayarları ile oynamak. Yüksek teknik bilgi gerektirir.
- Çift Takograf kullanmak. Biri Motor yönetimi, diğeri kartlar için.
- Sürücü kart verilerinin değiştirilmesi.
- Takograf verilerinin silinmesi veya değiştirilmesi.
- Diagnostik yuvasına özel soket takılması. Araç hareket halinde iken dinlenme kaydediyor.
- Kart yuvasına özel tasarım cihaz takılması. Mıknatıs etkisi yapıyor.
- Şanzıman içine mıknatıs takılması.
- Blackbox+ 2 nci gizli sensör. Özellikle üçüncü nesil takograflarda kullanılıyor.
- ABS sigortasını çıkarmak.
- Sensör voltajını 6V altına düşürmek. Sensör çalışmıyor.
- Hava kompresörü ile hareket ettirilen mıknatıs.
- Yasal hız sınırını değiştirmek. Takograf hız aşımı kaydetmez.
- Elektrik kaynağı, kablolar ve mühürler ile oynamak, sensörü gevşek olarak mühürlemek (2 mm)
- Kabloları kısa devre yapmak, atık sigorta takmak.
- Mühürleri söküp, sonra belli olmayacak şekilde takmak.
- IMS’i kapatmak.
- Frekans bölücüler kullanmak.
Manipülasyonların yasal sonuçları;
Takograf cihazları ölçü ve ayar kanunu kapsamındadır. Manipülasyonları yapan servisler, sürücüler ve araç sahipleri için çeşitli cezalar öngörülmüştür. Araç sahipleri ve sürücüler, bu manipülasyonların tespiti halinde, 6400 TL’ye kadar para cezası ödeyebilirler, bir ila altı yıl arasında hapis cezaları alabilirler, tekrarı halinde yetki belgelerinin ve lisansların iptaline kadar çeşitli sonuçlar doğurabilir. Hatta Türk Ceza Kanunun dolandırıcılık suçu hükümlerine göre yargılanabilirler, cihazlara el konabilir.
Manipülasyonların teknik sonuçları;
1.ABS, Hız sınırlandırıcı gibi sistemler düzgün çalışmaz veya devre dışı kalabilir.
2.Şanzıman bloke olabilir veya zarar görebilir.
3.Dengesiz frenlemeye neden olabilir
4.Sürücü destek sistemleri düzgün çalışmaz veya bazıları devre dışı kalabilir.
Sonuç olarak kazalara sebep olabilir.
Bu tür manipülasyonların ülkemizde yapılmadığını söylemek gerçekçi olmayacaktır. Sektörde yeterli ve etkin denetim yapılamadığından bu manipülasyonlar tespit edilememektedir. Etkin bir denetim yapıldığı taktirde, bazı firmaların ve takograf servislerinin çok ciddi yaptırımlar ile karşı karşıya kalacağını bilmek için, müneccim olmaya gerek yoktur.
Şirketlerin aldıkları cezaların en az %50 si önlenebilir cezalardır. Bu cezalara, bilgisizlik ve eğitimsizlik nedeni ile maruz kalınmaktadır. Şirket yöneticileri ve sürücüler yeterli eğitimi aldıkları ve yeterli bilgi düzeyine ulaştıkları taktirde cezalar azalacak, dolayısı ile manipülasyon yapma ihtiyacı da ortadan kalkacaktır. Takograf bazı ek maliyetler getirmekle beraber, sistemin sağladığı bilgiler daha iyi bir yönetim için kullanılabilir ve bu ek maliyetler kazanca dönüştürülebilir. Araç sahiplerine önerimiz, takograf kullanmaktan kaçmak mümkün olmadığına göre, sistemin sağladığı imkanlardan en iyi şekilde faydalanmanın yollarını arayıp bulmanızdır. Bunun için uzman kişi ve kurumların birikimlerinden faydalanınız.
Bilal Yeşil
Taşımacılar.