Takograf konusundaki gelişmeler lojistik ve taşıma firmalarının faaliyetlerini olumsuz etkileme potansiyeli taşımaktadır. Firmaların bu gelişmeleri bilerek planlamalarını yapmaları, zarar görmelerini önleyecektir .
1.AB ülkelerinde akıllı takografa geçiş süreci ve bize etkileri;
AB ülkelerinde yeni tescil edilen araçlarda, yeni nesil akıllı takograf takma zorunluluğu 15 Haziran 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu yükümlülük, AB ülkeleri araç üreticilerine bu tarihten sonra ürettikleri tüm araçlara akıllı takograf takma zorunluluğu getirmektedir. Dolayısı ile, Türk firmalarının AB ülkelerinden alacakları araçlar akıllı takograflı olarak teslim edilmektedir. Akıllı takografları Türkiye’deki servislerde muayene ettirme imkanı yoktur, çünkü yeni servis kartı gereklidir. Akıllı takograf eski tip takograflarda kullanılan sürücü, firma ve kontrol kartları ile kullanılabilmektedir. Ancak Türkiye AETR sözleşmesine taraftır ve henüz akıllı takograf kullanmak zorunda değildir. Bu nedenle, firmalar araç siparişlerinde, araçları eski nesil dijital takograf ile almak istediklerini sözleşmelerde belirtmelidirler. Buna rağmen, araçlar akıllı takograf ile teslim edilirse, ücretsiz olarak dijital takograf ile değiştirilmesi talep edilmelidir.
2.AETR ülkelerinin akıllı takografa geçişi;
AB ile BMAEK (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu) arasında, AETR ( Uluslararası Nakliyatta Çalışan Mürettebatın Çalışma Koşullarına Dair Avrupa Sözleşmesi) sözleşmesine taraf ülkelerde akıllı takografa geçiş konusunda müzakereler devam etmektedir. Bu çerçevede, geçiş hazırlıklarına bağlı olarak en erken 2022 sonunda veya 2023 başında, AETR ülkelerinde akıllı takograf uygulamasına geçilmesi beklenmektedir.
3.Tachonet sisteminin devreye alınması;
AB ülkelerinin verdiği tüm dijital takograf kartlarının bilgilerinin (Numarası, kart sahibinin adı soyadı, verildiği tarih, geçerlilik tarihi, kaçıncı kart olduğu vs..) sorgulanabildiği bir sistem bulunmaktadır. Bu sistem Tachonet’tir. Bu sisteme AETR ülkelerinin verdiği takograf kartlarının bilgileri ,bazı teknik ve yasal nedenlerden dolayı girilemiyordu. Bu sorunların 2019 yılı sonuna kadar giderilmesi ve tüm AB ve AETR ülkelerinin verdiği takograf kartlarının Tachonet sistemine yüklenmesi mümkün olacaktır. Herhangi bir AB ve AETR ülkesinin kontrol memuru, bu sisteme girerek sorgulama yapabilecektir. Çifte vatandaşlığı olan ve her iki ülkeden de takograf sürücü kartı olan sürücüler bulunmaktadır. Tachonet sistemine tüm ülkeler bilgileri girdiğinde, yapılacak sorgulamada çift kart sahipleri bulunabilecektir. Bu durum yasal olarak suçtur. Sürücülerin bir karar vermesi ve kartın birini iptal ettirmesi önemlidir.
4.Analog dijital takograf dönüşümü;
Bilindiği gibi 2012 yılında yürürlüğe giren Takograf Cihazları Muayene Damga Yönetmeliğine göre; yurtiçi nakliyatta çalışan ve takograf takma zorunluluğu olan araçlarda, 1996 modelden başlayarak, analog takograflar ve elektronik takograflar belirlenen takvim dahilinde dijital takograf ile değiştirilecektir. Bu zorunluluk uluslararası nakliyatta çalışan araçlar için geçerli olmamasına rağmen, uluslararası nakliyatta çalışan araçlar da , araç muayenesinden geçemedikleri veya yola uygunluk belgesi verilmediği için değiştirmek zorunda kalmışlardır. Uluslararası nakliyatta çalışan araçların tekrar böyle bir durumla karşılaşmaları halinde haklarını aramaları ve ilgili makamlara itiraz etmeleri önerilir.
5.Servis kartı verilerinin Bakanlık portalına yüklenmesi;
Takograf servisleri, takograf muayene işlemlerini Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın takograf portalına bağlanarak yaparlar ve bilgileri elle sisteme girerler. Takograf muayenesinde yapılan işlemler ayrıca , servis kartına kaydedilir ve bu verileri manipüle etmek mümkün değildir. Bugüne kadar takograf servis kartı verileri takograf portalına yüklenmiyordu. Bakanlık takograf servis kartı verilerinin muayene işleminden sonra portala yüklenmesi konusunda çalışma başlatmıştır. Proje tamamlandığında, takograf servislerinin yaptıkları işlemlerin sağlığı konusunda daha gerçekli bilgi sahibi olunabilecek ve işlemleri doğru yapmayan servisleri ayıklamak mümkün olacaktır.
6.Takograf ve sürücü kartı verilerinin TOBB takograf veri bankasına yüklenmesi;
2018 yılında yayınlanan Karayolu Taşıma Yönetmeliği ile, araç sahibi firmaların takograf verilerini en geç 90 günde bir indirmeleri ve bakanlığın bildireceği sisteme her ay yüklemeleri hükmü getirilmiştir. Daha sonra yayınlanan takograf konusundaki genelgelerde ise, firmaların sürücü kartı verilerini de yüklemesi, ayrıca sürücülerinde kendi sürücü kartı verilerini sisteme yüklemeleri kuralı getirilmiştir. AETR sözleşmesi, Karayolları Trafik Yönetmeliği ve takograf cihazları yönetmeliğine göre, takograf verilerini ve sürücü kartı verilerini indirme ve saklama sorumluluğu ve yetkisi araç sahibi firmalara verilmiştir. Özellikle sürücülerin de kendi kart verilerini TOBB takograf veri bankasına yüklemesi , yürüklükteki mevzuat açısından çelişki taşımaktadır. Bu çelişkinin giderilmesi gerekli ve faydalıdır.
7.Kişisel verileri koruma mevzuatı ve takograf verileri;
Takograf verileri kişisel veriler içermektedir ve bu nedenle kişisel verileri koruma mevzuatı kapsamındadır. 6 ncı maddede takograf ve sürücü kartı verilerini kimin indireceği ve saklayacağı belirtilmiştir. Takograf mevzuatında takograf ve sürücü kartı verilerinin hangi makamlarla ve hangi şartlarda paylaşılacağı da açıklanmıştır. TOBB takograf veri bankasına verilerin yüklenmesi ve bu verilerin diğer makamlarla paylaşılması konusu, ilgili mevzuat kapsamında dikkatle incelenmelidir. Ayrıca, firmalarımızın çifte vatandaşlık kapsamında AB ülkelerinin sürüclerini çalıştırdığı göz önüne alınırsa, hem firmalar ve hem de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı konuyu AB GDPR (Genel Veri Koruma Yönetmeliği) kapsamında da değerlendirmek zorundadır. AB tarafından yıkıcı yaptırımlara maruz kalınabilir.
8.TOBB Takograf veri bankasına yüklenen veriler ve şirketlerin kategorize edilmesi;
Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü, TOBB takograf veri bankasına yüklenen verilerin analiz sonuçlarına göre, firmaları sınıflandırmayı düşündüklerini belirtmiştir. Gümrüklerdeki Kırmızı hat, sarı hat, yeşil hat uygulamasına benzer olarak , kurallara uymadığı tespit edilen firmalar daha çok denetlenecek, kurallara uyan firmalar ise daha az denetlenecektir. Benzer uygulama AB ülkelerinde de muhtemelen 2020 yılında başlayabilecektir.
8.Takograf Denetimleri;
Denetimlerin yetersiz olduğu tüm kurumlar tarafından kabul edilmiş durumdadır. Özellikle dijital takograflı araçların denetlenebilmesi için, denetim ekiplerinin veri indirme cihazlarına ve analiz yazılımlarına sahip olması zorunludur. EGM ve Jandarma en kısa zamanda veri indirme cihazları ve veri analiz yazılımlarını tedarik etmek istediklerini belirtmektedirler. Karayolları Genel Müdürlüğü’de bu konuda çalışmalara başlamıştır.
Takograf takılı araçların sahiplerinin ve firmaların yukarda belirtilen gelişmeleri göz önüne alarak faaliyetlerini planlamaları, kendi yararlarına olacaktır.