Türkiye yakın komşuları ile karayolu ile yaptığı dış ticarette genellikle dolu gidip boş gelme modeli ile çalışan ülke. Bu durum Türkiye’den İran, Rusya Orta Asya cumhuriyetlerine yapılacak taşımalarda navlun bedelini yüksek tutmaya sebep oluyor.
Bu fiyatlar tabiî ki komşu ülkelerin iştahını kabartıyor.
En son Bulgaristan’ın kapıyı kapatmasına kadar giden olayda da özellikle transit geçme zorunda olunan ülkelerin bu durumu bir koz olarak kullanması ve Türk ihraç pazarından daha fazla pay almasına sebep oluyor
Bunun yeni örneği de İran gibi görünüyor…
İran taşımalarında denge son 10 yılda İran taşımacıları lehine çarpıcı bir şekilde değişti.
UND İcra Kurulu Başkanı İcra Kurulu Başkanı Fatih Şener
Türk İhraç taşımalarında 10 yıl önce %28 paya sahip olan İran araçları bugün % 60 paya sahip oldu. Bu araçlar Türkiye’ boş olarak gelmiş olsa bile Ankara-Tahran güzergâhında neredeyse yarı yarıya fiyat teklif edebiliyor. Türk taşımacısının Onda biri fiyatına yakıt kullanan İran taşımacısı zaten avantajlı iken, İran devleti de ayrıca eliyle taşımacılarımıza haksız rekabet uyguluyor” dedi.
Şener “25–26 Şubat tarihlerinde iki ülke bakanlıklarınca Tahran’da yapılacak toplantıda bu konuların çözüme kavuşturulması ve haksız rekabete bir son verilmesini bekliyoruz” diyerek beklentilerini dile getirdi.
Yakıt fiyat farkı kandırmacası
İran bu ülkeye yapılan taşımalarda veya İran üzerinden yapılan taşımalarda “Yakıt senin ülkende daha pahalı deyip tek yön için 620 USD para alıyor. Dünyanın bütün ülkelerinde yakıt fiyatı Türkiye’den fazla olmasına rağmen hiçbir ülke fark ücreti almazken İran bu ücreti alıyor.
Dünya’da başka bir örneği yok
Bugün bir İran devleti malını bir Türk taşımacıya taşıması halinde taşıma ücretinin % 10’unu ortalama 350-400 dolar civarında bir ücreti vatandaşlarından vergi adıyla bir tür ceza alıyor. Bu sebeple de İranlı tüccar artık Türk taşımacı tercih etmiyor veya bu ilave maliyeti göze alarak tercih yapıyor.
Transit Taşımada Deli Dumrul Ücreti
İran ikili taşımalarda sergilediği haksızlık yanında Orta Asya ülkelerine ulaşım yolunda önemli güzergah olması sebebiyle transit geçişlerden “yakıt fiyat farkı” adıyla aldığı haksız ücretle sektöre zarar veriyor
Türkiye’nin transit geçiş yapacak İran araçlarında herhangi bir mazot kısıtlaması yapmadan geçişine izin vermesine rağmen Türkmenistan’da İran’dan daha ucuz mazotu alıp İran’ı transit geçecek araçlara bile mühür uygulaması yapmayıp kendi ülkesinden yakıt almış gibi 620 USD yakıt fiyat farkı alıyor.
Türkmenistan giden bir Türk aracı İran’dan yakıt alsa da almasa da gidiş dönüşte toplam 1240 USD fiyat farkı ödüyor.
Ankara –Tahran taşıma bedelinde 1.600 USD Ekstra fark var…
Ankara – Gürbulak – Tahran güzergahında yakıt maliyeti:
• Türk taşımacısı için 981 USD iken,
• İran taşımacı içi 90 USD olarak gerçekleşiyor.
Türk taşımacıdan bu farka rağmen haksızca alınan “620 USD yakıt fiyat farkı” ile toplam fark 1.600 USD oluyor.
İran’dan Türkiye’ye İthal Taşıma Pazar Paylaşımı
İran plakalı araçların Türkiye’ye ithal taşımalarındaki pazar payı her geçen yıl artarken ve buna karşılık Türk plakalı araçların İran’dan ithal taşıma pazar payı düşüyor.
İran’a yük taşıyan araçlarımızı yarıdan fazlası boş dönerken İran’dan yüklü gelen İran araçları Türkiye’den de yük almakta zorlanmamaktadır.
İran’dan-Türkiye Taşımaları
Türk araçları İran’ı transit geçişlerinde İran Plakalı Araçlar ile Eşit Maliyetlere Sahip Değildir
Türkiye, transit geçeceğini beyan ederek Türkiye’ye giren İran plakalı araçların depolarını mühürlemekte ve herhangi bir ücret talep etmeksizin geçişlerine izin vermektedir. Buna karşılık İran mühür uygulaması yapmayıp, mazot almaksızın ülkesini transit geçecek Türk araçlarından akaryakıt fiyat farkı almaktadır. En bariz örneği ise, Türkmenistan’dan uygun fiyatla mazot alarak İran’ı transit geçecek olan Türk aracından İran’dan mazot almadığı halde akaryakıt fiyat farkı ücreti alınmasıdır.
Türk araçları, İran’ı transit geçişlerinde gidiş-dönüş 1.050 Euro akaryakıt fiyat farkı ücreti de dahil olmak üzere toplam 1.244 Euro maliyet ile karşı karşıya iken İran araçlarının ülkemizde ödediği gidiş-dönüş transit geçiş maliyeti sadece 60 Euro’dur.
İran Plakalı Araçların Ülkemizden Transit Geçiş İhlalleri!
UND'ye iletilen bilgilere göre; bazı İran taşıtları ülkemizi transit geçeceklerini beyan ederek, ülke içine girmekte, depo mühürlerini bozarak, akaryakıt satmakta, ülkelerine geri dönüp, cüzi bir ceza ödeyerek kar elde etmektedir.
2012 yılında ülkemizi transit geçmek amacı ile Türkiye’ye boş olarak giriş yapan 8.556 adet İran plakalı aracın 1.866 adedinin transit geçiş yapmadığı ve İran’a götürülmek üzere yüklü (dolu) olarak çıkış yaptığı tespit edilmiştir. 2013 yılında ise aynı şekilde Türkiye’yi transit geçmek amacıyla giriş yapan 12.935 adet İran plakalı aracın 911 adedinin transit geçiş yapmadığı ve İran’a götürülmek üzere yüklü (dolu) olarak çıkış yaptığı tespit edilmiştir. Açıkça ortadadır ki, Bakanlığımızca alınan tüm tedbirlere karşın, ihlaller sürmektedir.
Mühür İhlalleri İle Haksız Rekabet oluşmaktadır. Şöyle ki
İran plakalı araçlar ülkelerindeki ucuz akaryakıt avantajını, Türkiye’den transit geçeceklerini beyan etmek suretiyle boş olarak Türkiye’ye giriş yapmak ve Türkiye’de transiti bozarak akaryakıt satışı yapmak suretiyle kullanmaktadır. Diğer yandan, Türk araçlarının İran’a boş giriş yaparak dönüş yükü alması yönünde bir ihtiyaç ve talebi bulunmamaktadır. Bu amaçla, İran plakalı araçlar için üçüncü ülkelerden Türkiye’ye ve Türk plakalı araçların üçüncü ülkelerden İran’a boş girişlere izin verilmesi ancak, İran araçlarının ikili taşıma yapmak amacıyla Türkiye’ye girerek gerçekleştirdiği boş giriş izinlerinin kaldırılması önem arz etmektedir.