Dolayısı ile şehirlerarası otobüslerde yolculuk güvenliği daha şiddetli bir şekilde gündeme gelmiştir ve kamuoyu duyarlılığı son derece artmıştır. Son yangınların sebeplerini inceleyen bilirkişi ve uzmanlar , yangının birçok farklı sebeplerden dolayı meydana geldiğini belirtmektedir. Bunlar , araç imalatında kullanılan malzemelerin yanıcılık sınıfı   ile ilgili  yapısal önlemlerdir  ve orijinal yakıt , orijinal parça  düzenlemeler ile ilgili yapılan yasal olmayan  değişikliklerdir. Her kullanılan malzeme  ile ilgili  UNECE  Regülasyonları vardır ve bunların uygunluğu  etkili bir şekilde denetlenmelidir.  

Biz bu sebeplerden ziyade , her türlü pasif önlemlerin ( yangına sebebiyet vermeyecek) alınmasına rağmen yangınların meydana gelebileceği  olasılığı , önlenemeyeceğinden  dolayı, alınması gereken aktif önlemleri ,yani erken uyarı – Yangın Algılama ve Alarm sistemleri ve Söndürme Sistemlerinin önemini vurgulamak istiyoruz. Çünkü araç üzerindeki yangın risklerini minimize etseniz dahi insan faktörünün de rolü ile araç yangınları her zaman önemli bir olasılıktır. Konuyu 3 bölümde ele alacağız.  
 

1.Zorunlu Mevzuat  

2.Mevcut Durum ve Denetim  

3.Çözüm Önerileri  
 

1.Zorunlu Mevzuat 

Şehirler arası otobüslerin  imalatını , tadilatını ,montajını ve işletmesini , Türkiye ‘nin de taraf olduğu UNECE  (BM - AEK , Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ) Regülasyonları  düzenlemektedir. Otobüslerde yangın güvenlik konusu 2 ‘ ye ayrılmaktadır.   

R10  – Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri   

Türkiye ‘ de 26.06.2012 AİTM  , Araçların İmal,Tadil ve Montajı hakkındaki  Yönetmelikle  ve TSE  ‘ nin 31.12.2013 Yönetmeliğin Uygulama  Usul ve Esasları ile ilgili  yayını ile zorunlu hale gelmiştir. 

R107 - Yangın Söndürme Sistemleri  

25.01.2012 tarihli Motorlu Araçların ve Aksamları ile ilgili  Tip Onay  Yönetmeliği  661/2009/AT ve  10.09.2014 tarihli SGM-2014/33  Tebliği ile bu yönetmeliğin Uygulama Usul ve Esasları ile zorunlu hale gelmiştir.  

2.Mevcut Durum ve Denetim 

2.1 R10 Yangın Algılama ve Alarm  Sistemleri  

Şehirlerarası otobüslerde 01.11.2012 tarihinden itibaren yeni Tip Onayı alarak imalattan çıkan araçlardan başlayarak , kademeli olarak 01.01.2014 ‘te ,   2015 model ve üstü hali hazırda trafikte olan otobüslerin her bölmesinde (motor ,manifold, şarj dinamosu,  webastro ,su ısıtıcısı ,yanmalı ısıtıcı ,bagaj, sigorta ,akü , şöfor dinlenme , kompresör ,wc )aşırı sıcaklık ve duman oluşması durumunda sesli ve ışıklı sinyal ile sürücüyü uyaran bir sistem ile donatılması zorunlu hale gelmiştir. Akabinde TSE ‘ nin Araç proje grup onay başkanlığı 31.12.2013 tarihinde ayrıntılı Usul ve Esasları belirleyip teknik muayene raporu yayınlanmıştır. Bu rapora göre :  

*İşletme sürecinde sistemin çalışır olduğu sürekli sürücü tarafından test edilebilmelidir 

*Enerji besleme doğrudan araç kontağına bağlı olmalıdır  

*Olası yangınlarda ön planda duman olacak bölümlerde, duman sensörü ile korunmalıdır.  

*Her bir sensör test edilebilir olmalıdır 

*Montaj ve kullanımı eğitimi alınmış kişiler tarafından yapılmalıdır 

*Sistemler R10 Regülasyonun son versiyon TİP onay sertifikasına sahip olmalı ve E  işareti taşımalıdır 

*Sistemler  periyodik olarak araç muayene istasyonlarında faal ve çalışır durumda olup olmadığı denetlenmesi gerekir 

Trafikte olan araçlar : Periyodik denetimler  T.C .Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı , Kara Ulaştırma Genel Müdürlüğüne Bağlı TÜVTÜRK  muayene istasyonlarında yapılmaktadır. Yangın Algılama ve Alarm sistemlerinin yokluğu , faal ve çalışır durumda olmaması ‘’Hafif Kusur ‘’listesinden olduğundan dolayı , yıllık periyodik muayene sırasında hafif kusur olarak ruhsatına işlenip , araç mevcut trafiğine devam eder. 

Emniyet Genel Müdürlüğü verilerine göre  bu konumda olan  otobüs sayısı 2012 yılı sonu itibari ile 236.000 dir . İşletmecilerin ticari kaybından dolayı neredeyse tamamında Algılama ve Alarm sistemi yoktur. 

İmalattan çıkan araçlar: Yeni Tip Onayı  alan araçlar , Tip onay projesindeki  Yangın Algılama Sistemine göre üretilmelidir. Fakat seri imalattan çıkan araçların sistemlerinin uygun olup olmadığı nasıl denetlendiği belli değildir. Yeni araçlar trafiğe çıktıktan sonra  periyodik muayenelerinde sistemlerin yokluğu  ‘’ Ağır Kusur ‘’ listesinde olmadığı için , varlığı veya faal olup olmadığı denetlenmemektedir.  

Bu arada geçen 6 yıl süre içinde yaklaşık 60.000 otobüs trafiğe katıldığını varsayarsak 300.000 otobüs trafikte dolaşımdadır. Bunların 3/2 sinden fazlasında sistem olmadığını ve diğerlerinin de çoğunun kısmı olduğu ve  bakımsızlıktan arıza gösterdiği , faal durumda olmadığının kanaatindeyiz. Durumun vahameti böylece ortaya çıkıyor .Üretici açısından bakıldığında , onlarda maliyetleri düşürmek adına TSE  Usul ve Esaslarına tam uymayan , sistem özelliği olmayan kontrol paneli olmayan ,birkaç sensör ile bu zorunluluğu  geçiştirmektedirler.

Halbuki  tam koruma için araç üzerindeki  en az 12 noktasal tip ısı ve duman sensörü , kontrol paneline bağlı sistem ile donatılması gerekir.  Üreticiler açısından problem seri imalattan çıkan araçların sistemleri  Tip Onay projesindeki sistem ile ne kadar örtüşüyor. Yangın algılama sistemlerinin görevi olası bir yangın durumunda koruduğu noktalardaki oluşan aşırı ısı ve dumanı 15 saniye içinde algılayıp , alarm sistemini devreye sokmak ve takip eden 5 saniye içinde , varsa söndürme sistemini manuel  veya otomatik olarak devreye sokmak. Söndürme sistemleri 20- 25 saniye çalışması için tasarlanıp ve R107 Regülasyonuna göre test edilip sertifikalandırılır. Yani toplam 40 saniye gibi kısa bir sürede algılama ve söndürme sistemi işlevini tamamlamalıdır. Yoksa yangın geri dönüşü olmayan evreye girer. Bu görevi yerine getirmek tam ve eksiksiz bir sistem ile mümkündür ve sonuçta söndürülemeyen yangın olmayacaktır . Yangında her saniye önemlidir . Çünkü bir insan 60 saniye nefes almadan hayatta kalabilir ve tüm yangın tedbirleri kriterleri buna endekslidir.  

2.2 Yangın Söndürme Sistemleri  

UNECE R107 Regülasyonu Araçlardaki Yangın Söndürme sistemleri için hükümler :  
Sınıf III  , oturmuş yolcu taşıması için şehirlerarası yeni , 22 yolcu ve üzeri otobüslerde   
11.07.2019 tarihinden itibaren R107 ‘ye göre Tip Onaylı , E işaretine sahip  Yangın Söndürme Sistemi ile donatılması zorunludur.  

Sınıf I ve Sınıf II  , şehiriçi yeni , 22 yolcu ve üzeri otobüslerde 01.09.2020 tarihinde itibaren Yangın Söndürme sistemi ile donatılması zorunludur.  Türkiye ‘de denetim TÜV TÜRK istasyonlarında yapılıyor ancak  ‘’ Hafif kusur ‘’ listesinde olduğu için çalışır durumunda olsa da olmasa da trafiğe tekrar çıkıyor. Üreticiler açısından baktığımızda , Avrupa’ ya ihraç edilen otobüslerde  aldığımız bilgilere göre , Yönetmeliklere uyulmaktadır. Ancak yerli piyasaya sürülen bazı otobüslerde R107 gereksinimleri tam yerine getirilmemektedir. Buda araçlarda görevini yerini getiremeyecek faciayla sonuçlanacak sistemler ile donatılmasına sebebiyet vermektedir.  

Biz STK olarak denetim ve yaptırım görevimiz yok. Bu iddiaların doğru olup olmadığı tespit etmek ve kamuoyunun vicdanını rahatlatmak için konu ile ilgili tarafların yükümlülüklerini ve sorumluluklarını yerine getirmek için acil göreve çağırıyoruz: 

*Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı , Otomativ  Sanayi Daire Başkanlığı  ve TSE  

*Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı , Kara Ulaştırma Genel Müdürlüğü  

*İç İşleri Bakanlığı , Emniyet Genel Müdürlüğü  

*Otobüs Üreticileri ve STK ‘ları  

*Otobüs  İşletmecileri ve STK ‘ları  

*Sigorta Kuruluşları 

*Tüketici Koruma Dernekleri
 

3.Çözüm Önerileri 
 
*Acilen Tüvtürk Araç Muayene İstasyonların da zorunlu olan sistemlerin Ağır Kusur listesine alınmalıdır. Kontrol uzmanı  sorunu  MMO Taşeronluğu ile çözülebilir . 

*Otobüs muayenelerini ( Avrupa’daki gibi ) yeni otobüsler için yılda 1 , 2.yılında 6 ayda bir ,                    3 . yılından itibaren 3 ayda bir detaylı kontrolden geçirilmesi . Uzman yeterliliği açısından Makine Mühendisleri Odası Filo Mühendisi projesi danışması ile çözülebilir . 

*Üretimden çıkan her yeni otobüslerin R10 ve R107 Regülasyonlarına tam uyumluluğu  Sanayi ve Bakanlığı ve TSE tarafından kontrolünü sağlanması . 

*Sigorta kuruluşları  , R10 ve R 07 Regülasyonuna uygun olmayan araçları yangın açısından   sigortalamamalıdır .  

*Her vatandaş güvenli yolculuk hakkına sahip çıkmalı ve yol güvenliğini sorgulamalıdır. 
 
Bu süre içinde STK olarak üzerimize düşen görevi yapmaya hazırız.