Takograf! Gelecek dijital mi, akıllı mı olacak?

Konu ile ilgilenenlerin veya geçmiş yazılarımızı okuyanların, takografın ne olduğu ve ne işe yaradığı konusunda temel bilgilere sahip olduklarını düşünüyorum. Şimdi, mevcut bilgiler ve Avrupa Birliği’nin yaptığı çalışmalara bakarak, gelecekte meydana gelecek değişimlere ve bize yansımalarına bakalım.

Bilindiği üzere, AB ülkeleri dijital takografı dahada geliştirmiş ve bu gelişmiş takografları 15 Haziran 2019 tarihinden itibaren yeni tescil edilen araçlarda kullanmaya başlamıştır. Bu takograf, başlangıçta ‘’Smart Tachograph’’ akıllı takograf olarak tanımlanmıştır. AB kendi iç pazarında rekabeti bozan unsurları ortadan kaldırmak, denetimleri kolaylaştırmak üzere Mobilite paketi 1 (Taşımacılıkta yeni kurallar) yürürlüğe sokmuştur. Bu pakette belirlenen kurallar kademeli olarak yürürlüğe girecektir ve ilk kurallar 20 Ağustos 2020 de yürürlüğe girmiştir. Ancak mevcut akıllı takograf bu kuralları kontrol edebilecek imkanlara sahip değildir. AB bu imkanı sağlayacak şekilde akıllı takografı geliştirme çalışmalarına devam etmektedir. AB’liği mobilite paketi 1 de belirlenen kuralları AETR ülkelerinin de kabul etmesini, yeni geliştirilen akıllı takograflarıda en erken 2026 da başlamak üzere, kullanmaya başlamasını istemektedir. Mobilite paketinde yer alan kurallar ve yeni geliştirilen takografın ek özellikleri aşağıda ele alınmıştır.

Dijital takografları tanımlamada kullanılan terminolojide değişmiştir. Yeni terminoloji resmi belgelerde kullanılmaya başlanmıştır. Yeni tanımlama, karşılaştırmalı olarak aşağıdadır.

AB Ağustos 2021 de başlayarak, yeni tescil edilen araçlarda G2V2 dijital takografı kullanmaya başlamayı, uluslararası nakliyatta çalışan araçların analog ve 1.nci nesil dijital takograflarını, 31 Aralık 2024 ten itibaren 2.nci nesil Versiyon 2 takograflarla değiştirmeyi, 20 Ağustos 2025 e kadar G2V1 dijital takografları G2V2 dijital takograf ile değiştirmeyi, 1 Temmuz 2026 ya kadar, uluslararası nakliyatta çalışan azami yüklü ağırlığı 2,5 T üstü ve 3,5 T araçlara G2V2 dijital takograf takmayı planlamaktadır. Bu kapsamda da; Türkiye'nin de içinde olduğu AB üyesi olmayan AETR sözleşmesine taraf ülkelerin, G2V1 dijital takografa geçmeden, doğrudan 2028 yılında G2V2 dijital takografları yeni tescil edilen araçlarda kullanmaya başlamalarını istemektedir. AETR ülkelerinin eski nesil dijital takograflarını, yeni nesil G2V2 ile değiştirip değiştiremeyecekleri konusu ise henüz tartışılmaya başlanmıştır.

AB’nin Mobilite Paketi 2 de, yeni getirdiği kurallar;

1. 45 Saat standart haftalık dinlenme ve 45 saatten daha uzun diğer dinlenmeler araç içinde geçirilmeyecektir. Aynı kural AETR’de de vardır.Yenilik, 45 saatten daha uzun her türlü dinlenme kavramı gelmiştir.

2. Arka arkaya iki hafta kısaltılmış haftalık dinlenme (45 Saatten az, asgari 24 saat) yapılabilecektir.

3. Sürücü, 4 hafta sonunda ülkesine dönmek zorundadır.

4. Sürücü 56 saatlik çalışma kayıtlarını yanında bulunduracaktır (halen 28 Saat).

5. Sınır geçişleri takografa kaydedilecektir.

6. Araçlar 8 hafta sonunda, tescil eden ülkeye dönmek zorundadır.

7. Azami yüklü ağırlığı 2,5T üstü araçlarda takograf takmak zorundadır (21 Şubat 2021).

8. Sürüş süresi aşım istisnası;

- Haftalık dinlenmeye başlamak üzere, sürücü şirket merkezine ve dinleneceği yere varabilmek için, günlük veya haftalık toplam sürüş süresini bir saate kadar aşabilir.

- Standart haftalık dinlenmeye başlamak üzere, sürücü şirket merkezine ve dinleneceği yere varabilmek için, günlük veya haftalık toplam sürüş süresini iki saate kadar aşabilir. İlave sürüşten önce, 30 dakika mola yapılmış olmalıdır.

- Sürüş aşım süresi, daha sonraki üç hafta içinde telafi edilmelidir.

9. Sürücü başka bir üye ülkede, 7 günde üç iç taşıma yapabilir. Sürücü 7 gün sonunda dört gün ara vermelidir.

10. Tren ve feribot kullanıldığında, tren/feribotta geçen süreler, günlük, standart haftalık (45 saat) ve kısaltılmış haftalık dinlenme süreleri kapsamında sayılabilir.(Binme öncesi + binme sonrası dinlenme sürelerine eklenebilir). Halen bu uygulama sadece günlük dinlenmelerde geçerlidir.

Dijital takograf 2.nci Nesil Sürüm 2 de yeni özellikler;

1- Sınır geçişlerinin otomatik olarak kaydedecektir.

2- Yükleme / boşaltma yerlerini otomatik olarak kaydedecektir

3- Sürücü kartları 56 saatlik sürenin kaydını tutacaktır

4- Yük cinsi kaydedilecektir

5- Sürüş süresi aşımları, DSRC üzerinden yol kenarı denetim istasyonlarına otomatik olarak bildirilecektir

6- Üniversal ITS arabirimi, çift yönlü iletişim.

7- Sürüş başlangıç ve bitiş yerleri takograf tarafından otomatik olarak kaydedilecektir.

Öyle görünüyor ki, mobilite paketindeki kurallar ve G2V2 dijital takograflar ile, uluslararası karayolu taşımacılığı yapan taşımacılar en erken 2026, en geç 2028 yılında tanışacaklar.Tekrar vurgulamak gerekirse, bu tarihler kesinleşmiş değildir, AB ile AETR arasında müzakereler devam etmektedir. Yurtiçi nakliyatta çalışan araçlarda bir takograf değişimi olacakmıdır, henüz bu konuda bir çalışma yapıldığını duymadık. AB, G2V2 dijital takografları uluslararası nakliyatta çalışan araçlarda zorunlu kılmaktadır.Yurtiçi nakliyatta çalışan araçlar için herhangi bir değişim söz konusu değildir. Bu kapsamda, bizim yurtiçi nakliyatta da herhangi bir değişim yapılması beklenmeyebilir..

Biz, dijital takograf kullanmaya başlayalı 10 yıl geçmiş olmasına rağmen, henüz G1 dijital takograflarla ilgili sistemi kurup işletemedik.Mevzuat eksik, çelişkili, denetim yetersiz, takograf servisleri yetersiz. G2 takografları nasıl çözeceğiz merak ediyorum. İki yerli, bir lisans ile üreten olmak üzere ülkemizde üç dijital takograf üreticisi var. Ancak, yerli üreticilerin dünya pazarlarında rakipleri ile rekabet edebilecek dijital takograf ürettiğini düşünmüyorum. Türkiye dışına satış yaptıklarına dair bir bilgi yok. Tüm AB ve AETR ülkeleri için üretim yapan üç takograf markasına karşılık, Türkiye pazarına yönelik üç markanın üretim yapmasının çok akılcı ve ekonomik olduğu da tartışılır.

Firmalara önerim ise, teknolojiyi biz geliştiremiyoruz, AB ülkelerinin geliştirdikleri takografları istesek te istemesekte alıp kullanacağız. Türkiye, taşıma sektörünü sıkıntıya sokacak bazı kurallarda istisna sağlayabilir veya esnetebilirse, kazanç olur. Firmalar, takograf ve sürücü kartı verilerini indirip saklamayı bir külfet ve maliyet olarak görmekten vazgeçmeliler. Bu yasal zorunluluk, kaçınmaları mümkün değil. Verileri analiz ederek daha etkin bir yönetim için kullanmalılar. Bu verileri analiz ederek, sürücülerin hatalarını, ve performanslarını tespit edebilirler, sürücüler dinlenmeleri gerekirken çalışmışlar mı, firmanın araçlarını kullanan şirket çalışanı olmayan sürücüler var mı, planlamada yapılan hatalar nelerdir, tespit edip, düzeltici tedbirler alabilirler. Yakın gelecekte, iş mahkemeleri firmalardan sürücü mesailerinin tespiti için sadece dijital takograf verilerini isteyecek. Veremezseniz, mahkemeyi kaybetmeniz büyük ihtimaldir. Ayrıca, süresinde verileri indirmemek suçtur ve yaptırım uygulanır. Uluslararası nakliyatta çalışan firmalar veri indirme cihazı , veri analiz yazılımı ve araç takip sistemi yatırımı yaparken, bu sistemleri G2V1 ve G2V2 dijital takograflarla uyumu veya uyum garantisi var mı, mutlaka incelemeli ve sözleşmeye yazmalıdırlar.

Uluslararası nakliyatta çalışan firmalara , gelişmeleri takip etmeleri önemle tavsiye edilir. Çünkü AB ve AETR ülkeleri arasında müzakereler devam etmektedir ve kapsam ve tarihlerde değişiklikler olabilir. Uzun yıllar lojistik sektöründe kalmayı düşünen firmalar, değişime ve gelişmelere ayak uydurmalıdırlar. Yoksa yok olup gitmeleri muhtemeldir. Lojistik sektörü ve karayolu taşımacılığı ülkemiz için stratejik bir sektördür, devletin de gerekli teşvikleri sağlaması ve yol göstermesi önem arz etmektedir. Gelecekte, takografın dijital veya akıllı olması mı önemli, yoksa kullananların mı akıllı olması önemli, takdir sizin!

Bilal Yeşil

Taşımacılar.